Rehabilitacja oddechowa: czym jest, w czym pomaga, gdzie uzyskać pomoc?

Rozmowa z mgr Agatą Gładzką, fizjoterapeutką pracującą w Samodzielnej Pracowni
Rehabilitacji Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

– Poprzednie nasze rozmowy dotyczyły wybranych chorób układu oddechowego: astmy
oskrzelowej, raka płuc, niewydolności płuc w wyniku przebytej choroby po zakażeniu wirusem
SARS COV-2. Rozmawialiśmy na temat przyczyn, objawów, diagnostyki i leczenia tych chorób.
Jest Pani fizjoterapeutą. Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się do Pani pacjenci?
– Jestem fizjoterapeutą od 20 lat pracującym z pacjentami ze schorzeniami układu
oddechowego. Najczęściej zgłaszają się do mnie pacjenci z dusznością oraz ograniczeniami
możliwości wykonywania wysiłku fizycznego. Spora grupa pacjentów przebyła zakażenie
wirusem SARS COV-2, ale przychodzą również osoby z przewlekłymi chorobami układu
oddechowego. Zdarzają się też pacjenci, którzy zauważyli spadek wydolności fizycznej lub
pojawiła się duszność wysiłkowa.
– Naturalną ścieżką postępowania jest udanie się w pierwszej kolejności do lekarza. W jakich
okolicznościach należy udać się do lekarza? Strywializuję: czy na przykład zadyszka po
długotrwałym wysiłku siłowym jest taką przesłanką?
– Zadyszka po długotrwałym wysiłku fizycznym jest objawem naturalnym. Natomiast, kiedy
pojawiają się niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, takie jak: szybkie męczenie
się, duszność po przejściu kilku kroków lub duszność spoczynkowa, uczucie ucisku w klatce
piersiowej, spłycony lub świszczący oddech, kaszel bez przyczyny, krwioplucie – należy zgłosić
się do lekarza. Osoby palące oraz bierni palacze powinny korzystać z badań profilaktycznych.
– Jaki lekarz najlepiej zdiagnozuje u nas chorobę układu oddechowego ?
– Diagnostyką chorób układu oddechowego zajmuje się lekarz pulmonolog. Przyjmuje on
pacjenta na podstawie skierowania od lekarza POZ lub lekarza o innej specjalizacji. Po
szczegółowym wywiadzie pulmonolog zleca szereg badań diagnostycznych, wtedy na
podstawie wyników ustala rozpoznanie.
– Jakie mogą to być choroby?
– Są to mi.in. POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), astma, rozstrzenia oskrzeli,
włóknienie płuc, pylica, a także nowotwory.
– I wówczas lekarz kieruje pacjenta na rehabilitację, czyli do Pani. Od ubiegłego roku w
płockiej Galerii Mosty dzięki współpracy PKN ORLEN z Instytutem Gruźlicy i Chorób Płuc
prowadzone są porady z zakresu fizjoterapii oddechowej. Wizyta w Galerii Mosty w Płocku
musi być poprzedzona telefonicznym zapisaniem się. W tym celu został uruchomiony
specjalny numer telefoniczny: 22 431 23 50. Jak często odbywają się te spotkania i jak
przygotować się do pierwszej wizyty?
– Spotkania odbywają się w soboty raz lub dwa razy w miesiącu w godzinach 9.00 – 14.00.

Mają one charakter konsultacyjny, ale jeśli istnieje taka potrzeba, zapraszam pacjenta do nas
kolejny raz. Nie jest wymagany strój sportowy, ale dobrze byłoby, żeby strój nie krępował
ruchów i pacjent czuł się swobodnie. Jeśli posiadają Państwo dokumentację medyczną wraz z
rtg lub tomografią, proszę o zabranie ich ze sobą. Podczas wizyty przeprowadzam
szczegółowy wywiad z pacjentem, mierzę tętno i saturację, czyli wysycenie tlenem krwi
tętniczej oraz osłuchuję klatkę piersiową, analizuję dokumentację medyczną (jeśli pacjent z
nią przychodzi).
– A później zalecane są ćwiczenia oddechowe. Jakie to są ćwiczenia?
– Tak, na przykład oddychanie torem przeponowym. Pozycja wyjściowa: pacjent leży na
macie/kocu, pod głową mała poduszeczka, nogi ugięte w kolanach. Jedna ręka leży na klatce
piersiowej, druga – na brzuchu tuż poniżej mostka. Ćwiczenie: wdech – nosem z
jednoczesnym uwypukleniem brzucha, klatka piersiowa nieruchomo, wydech – ustami z
jednoczesnym wypchnięciem powietrza z brzucha. Lub ćwiczenie rozciągające klatkę
piersiową. Pozycja wyjściowa: pacjent siedzi na krześle, ręce swobodnie oparte o uda.
Ćwiczenie : wdech – nosem z jednoczesnym wznosem ramion w górę, wydech ustami –
powrót do pozycji wyjściowej.
– Czy tego typu ćwiczenia możemy wykonywać bezpiecznie sami we własnym domu?
– Tak, ćwiczenia można bez przeszkód wykonywać samodzielnie w domu. Powinny być one
dobrane indywidualnie do stanu zdrowia i możliwości pacjenta.
– Często mniejsza wydolność jest związana z ludzkim wiekiem i nie ma nic wspólnego ze
zmianami chorobowymi. Jak rozpoznać te różnice/niuanse?
– Z wiekiem nasza wydolność się zmniejsza, wynika to z naturalnych zmian zachodzących w
naszym organizmie oraz zmniejszeniu aktywności fizycznej. Stopniowo zauważamy większe
zmęczenie przy dużych wysiłkach, które jeszcze kilka lat wcześniej nie stanowiły dla nas
większego problemu. Jeśli nie jest to nagła i drastyczna zmiana, szczególnie połączona z
dusznością, należy uznać to za naturalny proces starzenia się organizmu. Natomiast, gdyby
mieli Państwo jakieś wątpliwości, warto skonsultować swoje objawy z lekarzem lub
fizjoterapeutą.
– Czy płeć pacjenta ma jakiś wpływ na obniżenie wydolności?
– Ze względu na odmienność somatyczną i morfologiczną kobiety różnią się od mężczyzn
możliwością wykonywania wysiłku i adaptacją. Skład ciała, hormony, budowa anatomiczna,
funkcjonowanie układu oddechowego oraz układu krążenia są determinantami niższej
tolerancji wysiłku przez kobiety. Ale oczywiście zdarzają się wyjątki od reguły.
– Jakie czynniki mogą powodować zmniejszenie wydolności układu oddechowego u
potencjalnie zdrowego człowieka?
– Na zmniejszenie wydolności układu oddechowego wpływa wiele czynników, takich jak: brak
codziennej aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta, palenie papierosów (również​
elektronicznych) oraz zanieczyszczenie powietrza w miejscu pracy lub zamieszkania.
– Rehabilitacja wspomaga leczenie. Kiedy najlepiej ją rozpocząć?
– Najlepsze efekty przynosi rehabilitacja rozpoczęta tuż po zdiagnozowaniu choroby.
Najlepsze efekty osiągniemy ćwicząc regularnie. Należy ją kontynuować zgodnie z
zaleceniami przez określony czas.
– Jak rehabilitacja oddechowa może pomóc w powrocie do zdrowia po zachorowaniu na
COVID-19?
– Rehabilitacja oddechowa po przebyciu choroby covidowej ma na celu optymalizację
funkcjonowania układu oddechowego poprzez skorygowanie istniejących zaburzeń wzorca
oddechowego oraz poprawę wydolności ogólnej organizmu.
– Na koniec pytanie z zakresu tych praktycznych: ile czasu musimy poświęcić na wizytę w
gabinecie fizjoterapeutycznym w galerii Mosty?
– Wizyta trwa 30 minut. Serdecznie zapraszam! Najbliższe terminy porad to 23 kwietnia oraz
7 maja.
– Bardzo dziękuje za rozmowę.
W ramach Programu Zdrowie Dla Płocka do dyspozycji zainteresowanych czytelników są dwie
infolinie telefoniczne:
– onkologiczna (22) 546 33 77
– pulmonologiczna (22) 431 23 50
Zachęcamy także do zapoznania się z poradnikiem „Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po
przebyciu choroby związanej z COVID-19” opracowanym przez WHO i powstałym w wersji
polskiej dzięki wsparciu Krajowej Izby Fizjoterapeutów. Poradnik można pobrać na stronie
https://zdrowiedlaplocka.pib-nio.pl/bez-kategorii/wsparcie-w-samodzielnej-rehabilitacji-po-
covid-19